Czym jest EU ETS? Kluczowe informacje
EU ETS, czyli European Union Emissions Trading System, to kluczowy instrument polityki klimatycznej Unii Europejskiej, zaprojektowany w celu redukcji emisji gazów cieplarnianych. Działa on na zasadzie „cap-and-trade”, co oznacza ustalenie ściśle określonego limitu emisji dla objętych nim sektorów oraz umożliwienie handlu uprawnieniami do emisji między firmami. System ten jest pierwszym i największym na świecie systemem handlu emisjami CO2, obejmującym ponad 11 000 instalacji przemysłowych oraz kluczowe sektory gospodarki takie jak energetyka, przemysł ciężki, lotnictwo, transport morski i wkrótce także budownictwo. Obecnie EU ETS obejmuje około 38% wszystkich emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej.
Historia i rozwój systemu ETS
System handlu emisjami wywodzi się z Protokołu z Kioto i został oficjalnie wprowadzony w Unii Europejskiej w 2005 roku. Jego celem było stworzenie ekonomicznie efektywnego mechanizmu do osiągania celów redukcji emisji. Początkowo, w ramach pierwszego etapu ETS, system obejmował głównie sektory wytwarzania energii elektrycznej oraz przemysł energochłonny, które są odpowiedzialne za znaczącą część emisji dwutlenku węgla. Od tego czasu system ewoluował, rozszerzając swój zakres i zaostrzając cele klimatyczne, aby sprostać wyzwaniom związanym ze zmianami klimatu i dążeniem do neutralności klimatycznej.
Zasady działania: handel emisjami i uprawnienia
Podstawą działania EU ETS jest mechanizm „cap-and-trade”. „Cap” odnosi się do ustalonego limitu (pułapu) na łączną ilość gazów cieplarnianych, które mogą być wyemitowane przez objęte systemem instalacje. Ten limit jest stopniowo zmniejszany w czasie, co stanowi podstawę do osiągania celów redukcyjnych. „Trade” oznacza możliwość handlu uprawnieniami do emisji między firmami. Firmy, które zredukowały swoje emisje poniżej przydzielonego im limitu, mogą sprzedać niewykorzystane uprawnienia firmom, które przekroczyły swoje limity. Handel ten odbywa się elektronicznie, a kluczowe miejsca handlowe to renomowane giełdy, takie jak ICE w Londynie czy EEX w Lipsku. Zasady podziału uprawnień uwzględniają zarówno pulę darmową, głównie dla instalacji narażonych na ucieczkę emisji (ryzyko przeniesienia produkcji do krajów o mniej restrykcyjnych przepisach), jak i pulę aukcyjną, gdzie uprawnienia są sprzedawane. Firmy, które nie posiadają wystarczającej liczby uprawnień do pokrycia swoich emisji, muszą je nabyć na rynku, co generuje koszty i stanowi silny bodziec do inwestowania w technologie niskoemisyjne. Kary za przekroczenie limitów emisji są bardzo wysokie, co dodatkowo motywuje uczestników systemu do przestrzegania przepisów i ograniczania swojego śladu węglowego.
EU ETS: co to jest i jakie są cele?
EU ETS to system handlu emisjami, którego głównym celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych w sposób efektywny kosztowo. Poprzez ustalenie rynkowej ceny za emisję dwutlenku węgla, system zachęca przedsiębiorstwa do inwestowania w technologie i procesy, które są mniej emisyjne. Jest to fundamentalny element strategii Unii Europejskiej mającej na celu walkę ze zmianami klimatu i osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Poprzez mechanizm „cap-and-trade” EU ETS stwarza ramy dla transformacji energetycznej i wspiera rozwój zielonej gospodarki.
Kto jest objęty systemem EU ETS?
System EU ETS obejmuje szerokie spektrum działalności gospodarczej, w tym ponad 11 000 instalacji przemysłowych zlokalizowanych na terenie całej Unii Europejskiej. Do głównych sektorów należą energetyka, gdzie znajdują się elektrownie i elektrociepłownie, oraz przemysł energochłonny, obejmujący między innymi produkcję cementu, stali, szkła, papieru i chemikaliów. Od 2012 roku system obejmuje również lotnictwo, zarówno w obrębie EOG, jak i loty międzynarodowe do i z EOG. W ramach dalszych reform, planowane jest rozszerzenie zakresu systemu na nowe sektory, takie jak budownictwo i transport drogowy, co znacząco zwiększy jego zasięg i wpływ na redukcję emisji.
Gazy cieplarniane, CO2 i redukcja emisji
Podstawowym celem EU ETS jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, z których dwutlenek węgla (CO2) jest najbardziej znaczącym i najczęściej monitorowanym gazem. System koncentruje się na tych sektorach i instalacjach, które emitują największe ilości gazów cieplarnianych. Poprzez stworzenie rynkowego mechanizmu wyceny emisji, EU ETS motywuje firmy do redukcji emisji CO2 i innych gazów cieplarnianych, takich jak podtlenek azotu (N2O) czy perfluorowęglowodory (PFC), w zależności od konkretnych regulacji i zakresu systemu w danym etapie. Ostatecznym celem jest osiągnięcie ambitnych celów klimatycznych Unii Europejskiej i przyczynienie się do globalnych wysiłków na rzecz ograniczenia globalnego ocieplenia.
Etapy rozwoju systemu ETS
System EU ETS przeszedł przez kilka kluczowych etapów rozwoju, z każdym kolejnym etapem charakteryzującym się zaostrzonymi celami, rozszerzonym zakresem i udoskonalonymi mechanizmami. Od swojego wprowadzenia w 2005 roku, system stale ewoluuje, aby lepiej odpowiadać na potrzeby polityki klimatycznej i technologiczne zmiany w gospodarce.
Przyszłość systemu ETS: „Fit for 55” i ETS2
Przyszłość systemu EU ETS jest ściśle związana z pakietem legislacyjnym „Fit for 55”, którego celem jest osiągnięcie przez Unię Europejską redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 roku w porównaniu z poziomami z 1990 roku. Kluczowym elementem tych reform jest wprowadzenie ETS2, czyli rozszerzenia systemu handlu emisjami na nowe sektory, w tym budownictwo i transport drogowy. Wprowadzenie ETS2 ma na celu objęcie emisji z paliw wykorzystywanych w tych sektorach, co może prowadzić do wzrostu cen paliw i kosztów ogrzewania. Aby złagodzić potencjalne negatywne skutki społeczne tych zmian, planowane jest utworzenie Społecznego Funduszu Klimatycznego, który ma zapewniać wsparcie dla najbardziej wrażliwych grup społeczeństwa i gospodarstw domowych.
Wpływ ETS na budownictwo i transport
Wprowadzenie ETS2 w ramach pakietu „Fit for 55” oznacza znaczące zmiany dla sektorów budownictwa i transportu. Obejmując emisje pochodzące z paliw wykorzystywanych w tych obszarach, system będzie motywował do redukcji zużycia paliw kopalnych i promowania rozwiązań niskoemisyjnych, takich jak pojazdy elektryczne czy efektywne energetycznie budynki. Może to prowadzić do wzrostu cen paliw i kosztów ogrzewania, co z kolei skłoni konsumentów i przedsiębiorstwa do poszukiwania alternatywnych, bardziej ekologicznych rozwiązań. Jednocześnie, środki pozyskane ze sprzedaży uprawnień w tych sektorach mają być przeznaczane na wspieranie transformacji energetycznej i łagodzenie jej skutków społecznych, między innymi poprzez Społeczny Fundusz Klimatyczny.
Polska w systemie EU ETS
Polska, jako kraj o znacznym udziale energetyki opartej na paliwach kopalnych, jest jednym z kluczowych graczy w systemie EU ETS. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) pełni rolę krajowego rejestru uprawnień do emisji CO2, zarządzając tym ważnym narzędziem polityki klimatycznej.
Środki z ETS i ich wykorzystanie
Środki uzyskane ze sprzedaży uprawnień do emisji w ramach EU ETS trafiają do budżetów państw członkowskich Unii Europejskiej. Kluczowe jest, aby co najmniej 50% tych funduszy było przeznaczane na cele klimatyczne, wspierając tym samym transformację energetyczną i realizację zobowiązań dotyczących redukcji emisji. W Polsce mechanizmy wsparcia, takie jak Fundusz Modernizacyjny i Fundusz Innowacyjności, odgrywają istotną rolę w finansowaniu projektów niskoemisyjnych. Polska jest największym beneficjentem mechanizmu solidarnościowego, który zwiększa jej pulę uprawnień o 39%, a także największym beneficjentem Funduszu Modernizacyjnego, otrzymując 43% jego środków. Niewłaściwe wykorzystanie środków z ETS jest przedmiotem kontroli, na przykład przez Najwyższą Izbę Kontroli (NIK), co podkreśla znaczenie transparentności i efektywności w zarządzaniu tymi funduszami.
Podsumowanie i perspektywy EU ETS
EU ETS jest dynamicznie rozwijającym się systemem, który odgrywa kluczową rolę w osiąganiu neutralności klimatycznej przez Unię Europejską do 2050 roku. Poprzez mechanizm „cap-and-trade” i ciągłe zaostrzanie limitów emisji, system stanowi potężne narzędzie motywujące do redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwłaszcza dwutlenku węgla. Reformy w ramach pakietu „Fit for 55”, w tym wprowadzenie ETS2 dla budownictwa i transportu, poszerzają zakres systemu i mają na celu przyspieszenie transformacji energetycznej. Wzrost cen uprawnień do emisji CO2, choć może generować koszty, jest postrzegany jako niezbędny czynnik napędzający inwestycje w technologie niskoemisyjne i innowacje. Uzupełnieniem dla EU ETS jest mechanizm CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism), który nakłada opłaty za emisje na importowane towary, zapewniając równe warunki konkurencji dla europejskich producentów. Perspektywy rozwoju systemu wskazują na dalsze wzmacnianie jego roli w kształtowaniu przyszłości gospodarki niskoemisyjnej.
Dodaj komentarz